Uşaqlar üçün aliment

Alimentin tutulması bir prosedurdur və onu, bir qayda olaraq, boşanma müşaiət edir. Aliment almağa, və ya daha asan desək,maaş almağa yetkinlik yaşına çatmamış və əmək qabiliyyəti olmayan yetkinlik yaşına çatmış övladların hüququ vardır.Alimentin miqdarını valideyinlər özləri müəyyən etməkdə azaddırlar.

Əgər onlar müqavilə bağlamağa razı olsalar o zaman övlad yetkinlik yaşına çatana qədər kimin və nə qədər aliment ödəyəcəyi haqda da razılığa gələcəklər.Bu halda belə tərəflər razılığa gəlməsələr iş məhkəməyə göndərilir.Artıq burda valideyinlər könüllü yox, məcburi aliment ödəyəcəklər.

Azərbaycan Respublikasının Qanunvericiliyinə əsasən,əgər valideyin uşağa aliment ödəməkdən imtina edirsə o zaman aliment məhkəməyə müraciyət edilən vaxtdan həmin valideynin əmək haqqından tutulur.Aliment ödəmək haqqda saaziş yazılı formada bağlanılır və notarial qaydada təsdiq olunur.Məhkəmə tərəfindən aliment bu miqdarda tutulur: 1 uşağa görə—qazancın və (və ya) valideynlərin başqa gəlirlərinin dörddə bir hissəsi; 2 uşağa görə—qazancın (başqa gəlirlərin) üçdə bir hissəsi; 3 və daha çox uşağa görə—qazancın (başqa gəlirlərin) yarısı.Bu payların miqdarı məhkəmə tərəfindən tərəflərin ailə və maddi vəziyyəti, eləcə də diqqətəlayiq olan başqa hallar nəzərə alınmaqla azaldıla və artırıla bilər.

Əgər valideyinlər arasında aliment ödəmək haqqda saaziş yoxdursa,əgər valideyinlər və ya onlardan biri uşağı saxlamaqdan imtina edirsə və məhkəməyə bu haqqdaa heç bir şikayət edilməyibsə,bu halda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı yetkinlik yaşına çatmamış uşaqlara alimentin ödənilməsi haqqda məhkəməyə iddia ərizəsi verə bilər.Saazişdə göstərilən alimentin miqdarı və ya məhkəmənin qərarı ilə müəyyən olunmuş alimentin miqdarı valədeynin əmək haqqından və ya başqa gəlirlərindən tutulur.Valideynin çalışdığı təşkilatın administrasiyası onun maaşından hər ay aliment tutmalıdı və bunu maaş verilənnən sonra 3 gün ərzində tələb olunan yerə verməlidi.Əgər bu vəsait kifayət eləmirsə,o zaman bu tələb aliment ödəməli olan valideynin əmlakına yönəldilməlidir.Aliment öhdəlikləri bu hallarda dayandırılır:valideynlərdən biri ölərsə;saazişin vaxtı dolarsa;övlad yetkinlik yaşına çatarsa və ya yetkinlik yaşına çatmamış övlad tam əmək qabiliyyətli olarsa;əmək qabiliyyəti olmayan və ya ailə qurmağa ehtiyacı olan valideyin yenidən ailə qurarsa.Digər hallarda aliment ödəməyən şəxslər cinayət məsuliyyətinə cəlb olunurlar.

Yayın ilk günü-1 iyun Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi günüdür.Bu gün uşaqların hüquqlarını yada salıb onların pozulması ilə mübarizə aparmalıyıq.Pis səslənsədə,bəzən uşaqları elə öz valideynlərindən qorumaq lazımdı.Boşandıqdan sonra atanın aliment ödəməməsi ana və övladın əsas probleminə çevrilir.Keçmiş həyat yoldaşları övladlarına aliment ödəməmək məqsədi ilə hər cür yola əl atırlar-məhkəməyə çox az maaş aldıqları haqqda və ya ümumiyyətlə işləmədikləri haqqda saxta sənəd təqdim edirlər.Kişilər keçmiş həyat yoldaşlarına zərər vurmaq məqsədi ilə aliment ödəmirlər.Qadınlar isə,öz növbəsində,övladını atası ilə görüşdürməməklə onlara zərər vururlar.Ancaq bütün bu hallar baş verdikdə ən çox zərər görən üşağın özü olur.

Mənim fikrimcə,aliment ödəməyən kişilərə qarşı ciddi tədbirlər görülməlidir və bu tədbirlər Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən təşkil olunmalıdır,əmlakın müsadirəsindən başlayaraq belə ataların müəyyən müddətə azadlıqdan məhrum etməyə qədər.Ancaq dövlət bu cür sərt tədbirlərdən qaçıb alimenti elə özü ödəyə bilər,sonra isə həmin məbləği atalardan faizlə geri ala bilər.Bu halda atalar addım atmamışdan qabaq on dəfə fikirləşib qərar verəcəklər-pul vəsaitini kimə ödəmək xeyir edəcək-dövlətə yoxsa övladlarına.

 

Müəllif: Məmmədova Aygün

 

Əmək müqaviləsinin əhəmiyyəti

Axır vaxtlar biz tez-tez bele bil reklamla rastlaşırıq: “İşə düzələrkən əmək müqaviləsini tələb edin!” Lakin mənə elə gəlir ki, az adam bu tələbin vacibliyini və mahiyyətini tam olaraq dərk edir. Məhz buna görə bu məqalədə mən qısaca da olsa bu sualla bağlı ən mühüm məqamları aydınlaşdırmaya çalışacağam.
Əmək məcəlləsinin 3-cü maddəsinə əsasən Əmək müqaviləsi – işəgötürənlə işçi arasında fərdi qaydada bağlanan əmək münasibətlərinin əsas şərtlərini, tərəflərin hüquq və vəzifələrini əks etdirən yazılı müqavilə.

İlk öncə qeyd etmək istəyirəm ki, əmək müqaviləsi yalnız dövlət müəssisələrində bağlanmır. Əmək müqaviləsi Azərbaycan Resbublikası ərazisində, Azərbaycan Respublikası vətəndaşları tərəfindən və ya Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının işlədiyi şirkətlərdə bağlana bilər və bağlanmalıdır da. Əmək müqaviləsini bağlamaqla şəxsə əmək qanunvericiliyinin və ilk növbədə, təbii ki, Əmək məcəlləsinin bütün müddəaları şamil olunur.

Əmək məcəlləsinə əsasən əmək müqaviləsini bağlamaq hər bir şəxsin hüququdur və buna uyğun olaraq işəgötürənin vəzifəsidir. Məhz buna görə hər bir şəxs, işə düzələrkən, əmək müqaviləsinin bağlanmasını tələb etməlidir, çünki bu onun hüququdur. İçəgötürən əmək müqaviləsini bağlamaqdan imtina edə bilməz, çünki bu onun vəzifəsidir.

Əmək müqaviləsində işçinin maaşının məbləği, onun əmək funksiyaları, siğortası, əmək müqaviləsini müddəti və tərəflərin razılaşması əsasında digər şərtlər qeyd oluna bilər. Əmək məcəlləsinə əsasən əmək müqaviləsi 5 ilə qədər ya da qeyri-müəyyən müddətə bağlana bilər. Əmək məcəlləsində həmçinin qeyd edilir ki, əgər əmək müqaviləsi müddətlidirsə və onun bağlanma müddıti artıq bitib, lakin tərəflərdən heç biri hər hansı bir etiraz bildirməyir və öz faktiki vəzifələrini yerinə yrtirməyə davam edir, o zaman əmək müqaviləsi əvvəlcədən bağlanmış müddətində uzadılmış hesab edilir. Əmək müqaviləsi həm işçi, həm də işəgötürən tərəfindən ləğv edilə bilər. Bu sualla bağlı daha detallı şəkildə əmək müqaviləsini ləğv edilməsinə həsr olunmuş məqalədə danışılacaq.

Əmək müqaviləsi daima işçi üçün bir təminatdır. Bəs o, işçiyə nə cür təminatlar verir? İlk növbədə, peşə xəstəliyi, istehsalatda hər hansı bir zədə alma halında işçiyə müalicə üçün müəyyən vəsaitlərin ayrılması təmin olunur. İkincisi, və ən vacibi, müəyyən pensiya təminatı, hansını ki, işçi müəyyən yaş həddinə çatdıqda, əlillik halında və ya işçi öldükdə onun ailəsi alacaq. Əmək müqaviləsinin bağlamadıqda sizə əmək kitabçası verilmir, yəni sizin əmək stajınız hesablanmır. Buna əlavə olaraq, sizin adınıza AR Sosial müdafıə fondunda fərdi hesab açılmır, hara ki gələcək üçün toplanmalı olan hər maaşınızdan 3% məbləğində ayırmalar göndərilməlidirlər. Və nəticə etibarı ilə sizin gələcəyiniz təminatsız qalır və belə çıxır ki, siz bu uzun illər boyu boşuna işləmisiniz. Üçüncüsü, işəğötürən işçinin əməyini, həyat və sağlamlığını siğortalayır.

Təbii ki, Əmək məcəlləsi və əmək müqaviləsi ilə işçiyə illik ödənişli məzuniyyət təmin edilir. Ehtiyac olduqda işçi həmçinin ödənişsiz (“öz hesabına” adlandırılan), təhsil üçün və bir sıra digər növ məzuniyyətlər götürə bilər.

Bu əmək müqaviləsinin zəruriyyətinin və mahiyyətinin sadəcə qısa bir təsviri idi. Amma faktiki olaraq, əmək müqaviləsini bağlamaqla siz öz əməyinizi və gələcək təminatınızı qoruma altına alırsınız. Məhz buna görə İşə düzələrkən əmək müqaviləsini tələb edin!

 

Müəllif: Abdullayeva Çinarə